57. กตฺตริ จา+รมฺเภ

กฺริยารมฺเภ กตฺตริกฺโต โหติ ยถาปตฺตญฺจ, ปกรีติ ปกโต ภวํ กฏํฯ ปกรียิตฺถาติ ปกโต กโฏ ภวตาฯ ปสุปีติ ปสุตฺโต ภวํฯ ปสุปียิตฺถาติ ปสุตฺตํ ภวตา, ปรรูปํฯ

58. ฐา+ส วส สิลิส สี รุห ชร ชนีหิ

ฐาทีหิ กตฺตริ กฺโต โหติ ยถาปตฺตญฺจฯ อุปฏฺฐาสีติ อุปฏฺฐีโต ภวํ คุรุํฯ อุปฏฺฐียิตฺถาติ อุปฏฺฐิโต คุรุ โภตา, ‘‘ฐาสฺสี’’ติ ฐาสฺส อิฯ เอวํ อุปาสีติ อุปาสิโตฯ อุปาสียิตฺถาติ อุปาสิโตฯ ‘‘ญิ พฺยญฺชนสฺสา’’ติ ญิฯ อนุวุสิ อนุวุสียิตฺถาติ วา อนุวุสีโตฯ ‘‘อสฺสู’’ติ อสฺส อุกาโรฯ อาปุพฺโพ สิลิส=อาลิงฺคเน, อาสิเลสิ อาสิเลสียิตฺถาติ วา อาสิลิฏฺโฐฯ ‘‘สานนฺตรสฺส ตสฺส โฐ’’ติ เฐ ปรรูปํ ปฐมกฺขรญฺจฯ อธิสยิ อธิสียิตฺถาติ วา อธิสยิโต ขโฏปิกํ ภวํ, อธิสยิตา ขโฏปิกา โภตาฯ เอวํ อารุหิ อารุหียิตฺถาติ วา อารุฬฺโห รุกฺขํ ภวํ, อารุฬฺโห รุกฺโข โภตา, ‘‘รุหาทีหิ โห ฬ จา’’ติ ตสฺส หกาโร ปุพฺพหการสฺส จ โฬฯ อนุชีริ อนุชีรียิตฺถาติ วา อนุชิณฺโณ วสลิํ ภวํ, อนุชิณฺณา วสลี โภตา, ‘‘ตราทีหิ ริณฺโณ’’ติ กฺตสฺส ริณฺณาเทโส ‘‘รานุพนฺเธ’’ตฺยาทินา อรภาคสฺส โลโป จฯ อนฺวชายิ อนฺวชายิตฺถาติ วา อนุชาโต มาณวโก มาณวิกํ, อนุชาตา มาณวิกา มาณวเกน, ‘‘ชนิสฺสา’’ติ นสฺส อาฯ

59. คมนตฺถา+กมฺมกา+ธาเร จ

คมนตฺถโต อกมฺมกโต จ กฺริยตฺถา อาธาเร กฺโต โหติ กตฺตริ จ ยถาปตฺตญฺจฯ ยา=ปาปุณเน, ยาตวนฺโต อสฺมินฺติ ยาตํ ฐานํฯ ยาตวนฺโต ยาตา, ยานํ ยาตํฯ เอตฺถ สนฺตมฺปิ กมฺมํ อนิจฺฉิตํฯ ยายิตาติ ยาโต ปโถฯ ‘‘เย คตฺยตฺถา, เต พุทฺธฺยตฺถาฯ เย พุทฺธฺยตฺถา, เต คตฺยตฺถา’’ติ วุตฺตตฺตา ตถลกฺขณํ ยาถาวโต อาคโต อภิสมฺพุทฺโธติ ตถาคโต อิติปิ โหติฯ อาสิตวนฺโต อสฺมินฺติ อาสิตํฯ อาสิตวนฺโต อาสิตาฯ อาสน+มาสิตํฯ